Post by Robot on Dec 30, 2004 12:20:20 GMT -5
70% huyện thị ở miền núi phía bắc có tai biến địa chất
Do đặc điểm đất dốc, núi cao, cùng hoạt động khai thác lãnh thổ không hợp lý, những năm gần đây miền núi phía Bắc xuất hiện rầm rộ các loại hình tai biến địa chất, như trượt lở đất, lũ quét - lũ bùn đá, sạt lở bờ sông...
Trong số 135 huyện, thị của 14 tỉnh, tai biến đã xảy ra ở 98 huyện.
Thực trạng này là kết quả nghiên cứu mới nhất do tiến sĩ Trần Trọng Huệ và các cộng sự Viện Địa chất, thuộc Viện khoa học và Công nghệ Việt Nam, thực hiện giai đoạn 2001 - 2003, vừa được công bố.
Khu vực miền núi phía Bắc bao gồm 14 tỉnh, là địa bàn kinh tế xã hội quan trọng của cả nước, gồm Lai Châu (cả tỉnh Điện Biên mới), Sơn La, Hòa Bình, Lào Cai, Yên Bái, Phú Thọ, Tuyên Quang, Hà Giang, Cao Bằng, Bắc Kạn, Thái Nguyên, Lạng Sơn, Quảng Ninh, Bắc Giang. Trong số các loại tai biến địa chất xảy ra ở khu vực này, gây thiệt hại nặng nề nhất là hiện tượng trượt lở đất, lũ quét và xói lở bờ sông.
Nghiên cứu cho thấy, các vụ trượt lở đất liên tiếp từ thập niên 1990 đến nay đã vùi lấp nhiều nhà cửa của dân, bồi lấp đất canh tác, và cướp đi nhiều sinh mạng, đáng kể nhất là các vụ xảy ra ở Mường Lay, thị xã Lai Châu, Bát Xát - Lào Cai, thị xã Hòa Bình, Thái Nguyên, Bắc Kạn... Đặc biệt trên các tuyến giao thông quan trọng ở Tây Bắc..., trượt lở đất thường xuyên tái diễn trong mùa mưa với quy mô lớn, xảy ra đôi khi trên cả taluy dương và taluy âm, vì vậy nhiều đoạn đường bị phá hủy hoàn toàn.
Trong khi đó, tai biến lũ quét - lũ bùn đá hầu như xảy ra ở tất cả 14 tỉnh. Lũ quét thường diễn ra đột ngột, sức phá hủy lớn, lại thường tái diễn nhiều lần trên cùng một khu vực, nên hậu quả là rất nặng nề.
Miền núi phía Bắc cũng là vùng có mạng lưới thủy văn dày đặc, như sông Mã, sông Đà, sông Hồng, sông Chảy, sông Lô, sông Gâm..., địa hình núi cao lại bị phân cắt mạnh nên các dòng sông thường có độ dốc lớn, dòng chảy xiết, gây sạt lở bờ sông, đặc biệt vào mùa mưa. Tai biến này diễn ra ngày càng phổ biến với quy mô ngày một lớn, làm mất đi hàng nghìn ha đất canh tác, phá hủy nhiều nhà cửa, làng mạc dọc theo một số con sông lớn. Sạt lở mạnh nhất là ở hạ lưu đập thủy điện Hòa Bình và khu vực giao nhau giữa sông Thao - Đà - Lô, tỉnh Phú Thọ.
Ước tính, gần 1/4 tổng diện tích miền núi phía Bắc có nguy cơ cao trước 3 loại tai biến địa chất là trượt lở, lũ quét-lũ bùn đá và nứt-sụt đất, tập trung chủ yếu ở các tỉnh Lai Châu, Sơn La, Lào Cai, Yên Bái, Hà Giang và một phần tỉnh Tuyên Quang, Quảng Ninh.
Theo tiến sĩ Huệ, bên cạnh yếu tố địa hình dốc, bị chia cắt mạnh, thì sự phá hoại thảm thực vật của con người cũng là nguyên nhân lớn dẫn đến việc xuất hiện ngày càng nhiều tai biến này. Điều tra cho thấy tai biến địa chất mạnh thường xảy ra ở những vùng có độ che phủ thực vật thấp hơn 20%, như Lai Châu, Điện Biên, Hà Giang, Lạng Sơn. Đây là những vùng đất trống, đất có cây bụi, hoặc đất trồng cây lương thực.
Để hạn chế thiệt hại do tai biến gây ra, một giải pháp hiệu quả là cảnh báo nguy cơ tai biến. Song theo ông Huệ, do dân cư vùng này thưa thớt, các nhà nghiên cứu khó có thể đến từng thôn bản để khảo sát tình hình. Việt Nam hiện cũng chưa có hệ thống cảnh báo nguy cơ trượt, lở đất, lũ quét... đến từng làng xã. Nghiên cứu mới đây của Viện Địa chất mới chỉ phân vùng được nguy cơ tai biến trên quy mô cấp tỉnh, huyện. Cần có các điều tra đến những cấp hành chính nhỏ hơn thì việc dự báo mới thực sự hiệu quả.
Viện Địa chất đang thiết kế một trạm quan trắc trượt lở tự động, dự kiến đầu 2005 sẽ lắp đặt gần thị xã Hòa Bình. Thiết bị quan trắc này có các đầu đo, sẽ truyền thông tin về Sở Khoa học Công nghệ Hòa Bình, cảnh báo nguy cơ trượt lở đất. Ông Huệ cho biết nếu được cấp thêm kinh phí, Viện có thể thiết kế lắp đặt những trạm tương tự, ở các nơi xung yếu có vị trí kinh tế xã hội quan trọng.
Các giải pháp khác nhằm giảm nhẹ tai biến địa chất bao gồm: hạn chế tối đa việc chặt phá rừng bừa bãi, tăng cường các dự án phủ xanh đất trống đồi trọc, tránh xây dựng các công trình dân sinh gần những nơi có nguy cơ cao, kết hợp với các biện pháp kỹ thuật phòng chống trượt lở, xói mòn...
Thuận An