Bão bụi ðe doạ toàn cầu

[danmoitruong]

(Mạng Vietnamnet, 18:52' 21/08/2004 (GMT+7)

Khuyến cáo của các nhà khoa học: Những cõn bão bụi ðang tãng lên khắp Trái ðất, gây hậu quả nghiêm trọng ðối với môi trýờng cũng nhý sức khoẻ con ngýời.
Bão bụi.


Theo GS ðịa chất Andrew Goudie thuộc ÐH Oxford (Anh), có tới ba tỷ tấn bụi bị thổi khắp thế giới mỗi nãm. Số cõn bão bụi bắt nguồn ở sa mạc Sahara của châu Phi ðã tãng gấp mýời lần trong 50 nãm qua, ðe doạ sức khoẻ con ngýời cũng nhý các dải ðá ngầm san hô cách xa hàng nghìn kilomet và góp phần làm thay ðổi khí hậu. Vấn ðề này tồi tệ hõn nhiều so với những gì con ngýời dự ðoán trýớc ðây, Goudie nói, sau khi nghiên cứu các hình ảnh vệ tinh toàn cầu trong 50 nãm qua.

Nguyên nhân chính là con ngýời ngày càng sử dụng nhiều xe cõ giới bốn bánh ðể thay thế lạc ðà khi ði qua các sa mạc. ''Toyota hoá'' - một thuật ngữ mà Goudie tạo ra ðể mô tả các chuyến ði liên tục trên sa mạc bằng xe Land Cruisers Toyota - ðang tạo ra những vết sẹo trên lớp bề mặt bảo vệ của sa mạc này, giải phóng bụi vào trong gió thổi qua. Ông giải thích: ''Bề mặt sa mạc ðã ổn ðịnh trong hàng nghìn nãm bởi chúng thýờng có một lớp tảo hoặc ðịa y mỏng hoặc sỏi. Khi những lớp bề mặt trên bị chọc thủng, cát mịn sẽ lại lộ ra và ðýợc gió mang ði''.
Bão bụi vùi lấp cánh ðồng bông.

[danmoitruong]

Chặt phá rừng, chăn nuôi quá nhiều động vật ăn cỏ, sự thu hẹp các vùng hồ (như hồ Chad, biển Aral) cũng làm tăng bão bụi. Các cơn bão bụi, có đường kính trung bình là 200km và mang tới 100 tấn bụi, được gió ở chân bão đưa tới tận Greenland hoặc Mỹ. Chúng gây tác hại trên phạm vi lớn. Các dải đá ngầm san hô ở cách xa 3.000km tại biển Caribbean đã bị bão cát ở Sahara phá huỷ. Các mũ băng ở Greenland đang tan chảy, làm tăng mực nước biển bởi bụi đen tích tụ trên bề mặt hấp thụ nhiệt từ Mặt trời chứ không phản xạ nó theo cách băng thuần khiết vẫn làm.

Một căn bệnh hô hấp có tên là "sốt thung lũng", do phản ứng dị ứng với thuốc trừ sâu mà bụi ở châu Phi mang tới, cướp đi sinh mạng của nhiều người tại Mỹ mỗi năm. Gouide khuyến cáo: Bão bụi mang theo thuốc trừ sâu, độc tố trong hoá chất diệt cỏ, vi khuẩn gây bệnh (chẳng hạn lở mồm long móng) và muối bị cuốn khỏi những hồ muối khô cạn hoặc biển, vượt qua các đường biên giới quốc tế, gây bệnh tật, ô nhiễm và nhiễm mặn đất canh tác.

Bão bụi ở Melbourne, Australia.


Hậu quả đáng sợ hơn nhiều có thể nằm ở phía trước. Mặc dù con người trồng cây và áp dụng các biện pháp kiểm soát khác song bão bụi tiếp tục xuất hiện ở các sa mạc tại miền Bắc Trung Quốc, bao gồm cả địa điểm thử hạt nhân Lupnor, có tiềm năng mang chất phóng xạ tới thủ đô Bắc Kinh và xa hơn nữa. Các cơn bão bụi sẽ ngày càng ảnh hưởng tới sự thay đổi khí hậu mặc dù các chuyên gia vẫn chưa chắc chắn là bằng cách nào. Bụi trong không khí phản xạ ánh mặt trời đồng thời cũng bao bọc nhiệt của Trái đất.

Trong một vòng tròn lẩn quẩn, các hạt bụi rơi xuống biển khuyến khích sự phát triển của sinh vật phù du. Những sinh vật này hấp thụ CO2 - một loại khí nhà kính - và do vậy làm bề mặt đại dương lạnh đi. Điều này dẫn tới ít mây và mưa hơn - điều kiện lý tưởng để tạo ra nhiều cơn bão bụi hơn.

Nguồn bụi lớn nhất của thế giới là vùng Bodele ở Chad, nằm giữa Sahara và hồ Chad đang ngày càng thu hẹp (chỉ bằng 1/12 so với kích cỡ vào những năm 1960). Theo nghiên cứu của GS Goudie, vùng này giải phóng 1,2 tỷ tấn bụi mỗi năm, gấp mười lần so với số đo vào năm 1947. Từ Sahara tới Sahel ở phía Nam, lượng bụi đã tăng bốn-sáu lần kể từ những năm 1960. Các quốc gia bị ảnh hưởng nặng nhất là Nigeria, Chad, Niger, Burkina Faso và Mauritana.

Minh Sơn (Tổng hợp)