Post by Robot on Sept 29, 2004 10:04:51 GMT -5
Cây sinh axít béo của cá
Các nhà khoa học đã tạo thành công cây lanh chuyển đổi gien sao cho nó tích tụ một lượng lớn axít béo hữu ích trong hạt. Đây là ví dụ tuyệt vời về việc các giống cây trong nông nghiệp có thể cung cấp lợi ích thực sự đối với sức khoẻ con người và môi trường thông qua công nghệ sinh học.
Lanh chuyển đổi gien.
Lanh GM là sản phẩm của sự hợp tác quốc tế giữa các nhà khoa học thuộc nhiều viện ở Đức, Anh và Mỹ. Theo TS Ernst Heinz thuộc ĐH Hamburg (Đức), trưởng nhóm nghiên cứu, khi nhu cầu đối với các loại dầu động vật có ít chất béo bão hoà và nhiều chất béo không sinh cholesterol, đặc biệt là omega 3 và omega 6, tăng lên, việc sản xuất các loại dầu đó trong thực vật có thể giảm áp lực đối với nguồn cá tự nhiên.
Axít béo là các chuỗi nguyên tử cacbon thẳng và dài, chứa khoảng 12-22 nguyên tử (C12-C22). Chúng có một đầu hoà tan trong nước và đầu methyl hoà tan trong dầu. Dọc theo chuỗi cacbon là các nguyên tử hydro. Những chuỗi này là thành phần quan trọng trong màng của mọi sinh vật sống. Chuỗi axít béo được gọi là bão hoà nếu nó có liên kết đơn giữa các nguyên tử cacbon. Chuỗi axít béo có liên kết đôi giữa các nguyên tử cacbon được gọi là chưa bão hoà. Axít béo chưa bão hoà đơn chứa một liên kết đôi duy nhất trong chuỗi cacbon. Trái lại, axít béo chưa bão hoà đa chứa hai hoặc nhiều liên kết đôi hay axít béo không sinh cholesterol (PUFA).
PUFA được coi là thành phần quan trọng trong chế độ ăn khoẻ mạnh của con người. Dùng nhiều PUFA, đặc biệt là PUFA trong cá nhiều dầu, góp phần làm giảm nguy cơ mắc bệnh tim, bảo vệ con người chống lại các bệnh viêm nhiễm chẳng hạn như thấp khớp, hội chứng ruột cảm ứng, ung thư, thúc đẩy sự phát triển của não và mắt trẻ sơ sinh.
Các nhà khoa học đã nỗ lực biến đổi gien thực vật sao cho chúng chứa các PUFA. Nguyên nhân là do nhu cầu tiêu thụ cá và dầu cá tăng lên gây ra nhiều vấn đề dinh dưỡng và môi trường. Thứ nhất, các chuyên gia khuyên nên hạn chế tiêu dùng một số loại cá do chúng bị ô nhiễm kim loại nặng và dioxin. Thứ hai, nguồn cá trên toàn thế giới đang suy giảm nhanh và việc nuôi cá công nghiệp gây ô nhiễm môi trường. Do vậy, bổ sung PUFA vào cây sinh hạt có dầu mang lại những lợi ích lớn cả về mặt dinh dưỡng lẫn môi trường.
Cây sinh hạt có dầu chẳng hạn cải dầu, rum và cây lanh, tích tụ PUFA C18 (axít linoleic và axít alpha-linoleic). Hai loại axít trên được gọi là axít béo quan trọng đối với người bởi chúng không được tổng hợp trong cơ thể và phải được lấy từ nguồn thực phẩm. Ngay khi vào cơ thể, chúng có thể được chuyển hoá thành PUFA C20 và C22. Tuy nhiên, tiến trình này rất chậm và không hiệu quả so với tiêu thụ trực tiếp PUFA C20 và C22 từ dầu cá. Nguyên nhân là những thực vật trên thiếu các enzyme (acyl desaturases & elongases) cần cho quá trình tổng hợp PUFA.
TS Heinz và đồng nghiệp đã phân tích các chuỗi protein mã hoá acyl desaturases và elongases từ nhiều sinh vật tạo PUFA, bao gồm nấm, tảo, rêu, giun tròn và một loại thực vật khác. Sau đó, họ đưa các chuỗi ADN mã hoã các gien đó vào cây lanh (Linum usitatissimum) và thuốc lá (Nicotiana tabacum). Kết quả là các cây được chuyển gien thực vật tích tụ mức PUFA rất cao trong hạt.
Minh Sơn (Theo Science, Sciencemag)