Post by Robot on Dec 11, 2004 8:15:27 GMT -5
Sếu đầu đỏ sinh sản tại vườn quốc gia Yok Đôn
www.tuoitre.com.vn/Tianyon/Index.aspx?ArticleID=59409&ChannelID=3
Sếu đầu đỏ - Ảnh: Trần Thiết
TT - Bản Đôn (Đắc Lắc) một ngày cuối tháng 11-2004, một người dân tộc mang một con chim khá to rao bán. Tin ấy tới tai cán bộ vườn quốc gia Yok Đôn, chú chim được giữ lại và hình ảnh của nó được chuyển đến các chuyên gia của Tổ chức Birdlife International và Hội Sếu quốc tế ở VN.
Danh tánh chú chim nhanh chóng được xác định: chính là một con sếu đầu đỏ còn non (khoảng 7-8 tuần tuổi - ảnh)! Nhưng con sếu non bị bắt ở đâu? Có phải trong vườn quốc gia (VQG) Yok Đôn?
Phải chăng sếu đầu đỏ (Grus antigone) có làm tổ và sinh sản ở VN? Một số cán bộ của ĐH Khoa học tự nhiên (ĐH Quốc gia TP.HCM) lập tức nhận nhiệm vụ lên đường đến Yok Đôn phối hợp với VQG truy tìm vị trí nơi sếu non bị bắt. Trước tiên cần tìm ra người mang con sếu đi bán. Tuy nhiên, người dân tộc đó do sợ liên lụy đến lực lượng kiểm lâm đã trốn biệt tăm!
Lân la ở Bản Đôn cả buổi thì có người cho biết nghe nói Y Tum có bắt được một con chim to. Lập tức tìm đến nhà Y Tum, hóa ra đó là một con già đãy, tuy cũng là loài chim hiếm gặp nhưng không phải là sếu! Lại tiếp tục dò tìm. Một người phụ nữ M’Nông nói có thấy Y Xá ở buôn Ea Ma ngày hôm đó ôm một bọc to lên Bản Đôn.
Và đó là một nguồn tin ngàn vàng bởi chính Y Xá là người đã bắt được chú sếu non mấy ngày trước đó trong một lần đi lượm dầu chai trong rừng. Lại thuyết phục. Cuối cùng Y Xá cũng đồng ý đưa mọi người đến nơi đã bắt sếu.
Đó là một đầm lầy nhỏ, xấp xỉ 1ha, nằm sâu trong rừng, thuộc địa phận VQG Yok Đôn. Và thật là tuyệt vời: tổ sếu đã được tìm thấy ở đây! Một đụn cỏ nằm gần rìa đầm lầy còn vương vãi lông sếu. Y Xá bảo bắt được sếu non ở cách tổ khoảng hơn 20m, nơi vẫn còn đọng nước. Lúc bắt thì chim mẹ bay quần đảo bên trên một chốc rồi bay đi.
Đầm lầy nơi sếu làm tổ là một vùng đất ngập nước khá cạn, bao phủ bởi một thảm lúa ma (Oryza), ngoài ra còn có cỏ mồm (Ischaemum) và một số loài lác (Cyperus). Vùng rìa của đầm đã cạn nhưng ở giữa vẫn còn một hố nước với nhiều thực vật thủy sinh.
Chuyên gia Jeb Barzen đang khám con sếu non - Ảnh: Trần Thiết
Nhận được tin, ông Jeb Barzen - một chuyên gia của Hội Sếu quốc tế (Wisconsin, Mỹ), ngay lập tức đã sang VN để hỗ trợ các chuyên gia trong nước.
Ông Barzen và các chuyên viên của ĐH Khoa học tự nhiên (ĐH Quốc gia TP.HCM), VQG Yok Đôn đã thảo luận một số khả năng khác nếu như việc thả sếu non về với đàn ngay tại Yok Đôn là không khả thi (sếu bố mẹ có còn ở khu vực làm tổ hay không, sếu non như thế có thể tự sống một mình?).
Khả năng kế tiếp là tiếp tục nuôi trong khoảng hai tháng tới và sẽ thả sếu ở VQG Tràm Chim hoặc vùng Kiên Lương, tỉnh Kiên Giang để nó có thể nhập với đàn đông. Khả năng thứ hai là sẽ nuôi nhốt lâu dài tại một vườn thú trong nước. Vườn thú ở TP.HCM hiện đang nuôi hai con sếu trưởng thành nên có nhiều kinh nghiệm chăm sóc loài này.
Tổ sếu được làm chủ yếu bởi thân lúa ma, xếp thành đụn trên mặt đất. Y Xá nói người M’Nông gọi sếu là tong k’reo và bảo “tổ như thế này mình còn thấy ở một hồ gần đây”.
Thêm hơn 10km đường rừng, mọi người lại tới một đầm lầy khác. Không phải chỉ một mà đến hai tổ sếu được tìm thấy ở đây, một tổ mới của năm nay và một tổ cũ có lẽ của năm trước.
Gần đây, sự hiện diện của sếu đầu đỏ tại VQG Yok Đôn đã được xác nhận qua nhiều khảo sát khoa học. Tổ chức Birdlife International đã chụp được ảnh của sếu trưởng thành tại Yok Đôn vào tháng 3-2004. ĐH Khoa học tự nhiên (ĐH Quốc gia TP.HCM) cũng ghi nhận sự hiện diện của sếu tại Yok Đôn vào tháng 7-2004, ngay trong mùa sinh sản.
Các khảo sát bằng máy bay của Hội Sếu quốc tế ở Campuchia trong năm 2002 đã quan sát thấy tổ sếu ở khu vực khá gần Yok Đôn.
Tuy nhiên, con sếu non và các tổ được tìm thấy lần này chính là những bằng chứng trực tiếp đầu tiên về việc sếu đầu đỏ có làm tổ sinh sản ở VN.
Trước đây, vùng sinh sản của sếu được ghi nhận chủ yếu ở phía bắc Campuchia, trong các vùng đất ngập nước nhỏ phân bố dưới tán rừng thưa cây họ dầu (Dipterocarpaceae). Ngay tại thực địa, ông Ngô Tiến Dũng - giám đốc VQG Yok Đôn - đã nhận định: “Phát hiện sếu sinh sản tại VQG Yok Đôn là một tin vui nhưng cũng đặt ra một số vấn đề cấp bách.
Trước tiên cần tiến hành những biện pháp triệt để nhằm hạn chế những xáo trộn đến khu vực làm tổ của sếu, đảm bảo cho sếu vẫn tiếp tục về làm tổ trong các năm sau. Kế đến cần điều tra xác định tất cả khu vực đầm lầy có khả năng là nơi sinh sản của sếu trong VQG và xây dựng một kế hoạch toàn diện để quản lý tốt các khu vực này”.
Các vùng đất ngập nước tương tự hiện diện khá nhiều trong VQG Yok Đôn. Chúng có vai trò quan trọng đối với nhiều loài sinh vật, đặc biệt là các loài thú, vì là nơi cung cấp nguồn nước và thức ăn xanh hiếm hoi trong mùa khô khắc nghiệt của rừng khộp Yok Đôn. Các nhà khoa học của ĐH Tây nguyên, trong khuôn khổ dự án PARC, đã thiết lập một bản đồ sơ bộ ghi nhận 47 vùng hố nước quan trọng cho thú rừng trong VQG Yok Đôn.
Đây là những dẫn liệu ban đầu rất quan trọng cho việc kiểm kê toàn diện và xây dựng kế hoạch quản lý các hệ sinh thái đất ngập nước của VQG Yok Đôn, mà trong đó quần thể sinh sản của sếu là một thành phần.
TRẦN THIẾT - NGUYỄN HOÀI
(ĐH Khoa học tự nhiên - ĐHQG TP.HCM)